Kış Kamplarının Gizli Tehlikesi: Hipotermi

Hipotermi nedir ve nasıl korunulur?

Hipotermi, kışın yapılan kamp ve doğa etkinlikleri sırasında yaşanabilecek en tehlikeli durumlardan biridir. Üstünde çok durmadığımız bu konu, aslında son derece önemli! Belirtilerini ve neler yapmanız gerektiğini çok iyi bilmeniz gerekiyor. Sonuçları çok ciddi olabilir.

 

Hipotermi nedir?

Kısaca; 37C olan vücut sıcaklığının 35C ‘nin altına düşmesi ile meydana gelen, kas ve beyinsel işlevlerin bozulmasına neden olan rahatsızlıktır.

Vucüt Nasıl Isı Kaybeder?

Ortam sıcaklığının düşmesi ile. Bulunduğumuz yerdeki havanın standar vucüt sıcaklığı olan 37C derecenin altına düşmesi.

Isı iletimi ile. Dokunduğumuz veya temas halinde olduğumuz nesnelerin vucüt ısımızdan daha düşük sıcaklıkta olması nedeni ile. Örnek; suyun için olmak vs..

Konveksiyon yani haraket hali nedeni ile. Örnek : rüzgar almak veya haraket halinde olma durumu (bisiklete binmek vs.. gibi)

Buharlaşma sebebi ile. Vücudun terlemesi ve sıcağı atma ihtiyacı, sıvı kaybı vs.

Vücudumuz Sıcaklığı Nasıl Dengeliyor?

Damar Genişlemesi – yüzey kan akışını arttırır, ısı kabını arttırır (ortam sıcaklığı vücut sıcaklığında düşükse) En fazla damar genişlemesi deri kan akışını 3000 ml/dakikaya kadar arttırabilir (ortalama akış 300-500 ml/dakika).

Damar Büzülmesi – dış yüzey kan akışını azaltır, ısı kaybını azaltır.

Terleme – buharlaşma ile vücudu soğutur

Titreme – kas aktiviteleri için gerekli kimyasal reaksiyonları arttırarak ısı oluşturur. Görünür titreme yüzey ısı üretimini en fazla %500 oranında arttırabilir. Yine de kaslardaki glikoz tükendiği ve yorgunluğa neden olduğu için birkaç saat ile sınırlıdır.

Hipotermi’ye neden olan durumlar

Soğuk hava

Uygun olmayan kıyafet

Sert sen rüzgar

Islaklık

Yorgunluk

Dehidrasyon

Yetersiz besin alımı

Alkol alımı – damarların genişlemesine enden olarak ısı kaybını arttırır.

Hipotermi İşaretleri ve Semptomları

Hipotermiye Giriş

takılmalar, dil dolaşması,

beceri kaybı ve mırıldanmalar

Hafif dereceli hipotermi – vücut sıcaklığı 37 – 35,5 derece

Titreme – istemli değilse

Fiziksel becerilerin zayıflaması (ama hala yürüyüp konuşabiliyorsa)

Deride damar büzülmesi

Orta dereceli hipotermi – vücut sıcaklığı 35,5 – 33 derece

Sersemleme

Temel beceri kaybı (özellikle ellerde, örnek : deri kan akışının azalmasından dolayı fermuar çekememe)

Konuşma bozukluğu

Şiddetli titreme

Mantıksız davranışlar (kıyafetleri çıkarma vs)

Tepkisizlik, umursamama – “Bana ne” tavrı

İleri Derece Hipotermi – vücut sıcaklığı 33 – 30 derece ve altında

Titremeler dalgalar halinde meydana gelir

Kişi yere düşer, yürüyemez, sıcaklığını korumak için cenin pozisyonuna geçer

Kaslarda sertlik (rijidite) meydana gelir

Deri dolgunlaşır

Göz bebekleri büyür

Nabız düşer

32 derecede vücut uyku durumuna geçmeye çalışır, tüm çevresel kan akışını durdurur ve nefes alış verişi ve nabzı azaltır.

30 derecede vücut “metabolik buz kutusu” durumundadır. Kişi ölü görünür ama hala hayattadır.

Hipotermiden Ölüm

Nefes alıp verme azalır

Yarı bilinç

Kalp ritim bozukluğu, herhangi bir anlık şok kalp durmasına neden olabilir

Kalp durması, ölüm

 

Vücut Sıcaklığına göre İşaret ve Semptomlar

Aşama	Vücut Sıcaklığı	İşaret & Semptomlar
Hafif Hipotermi	37 – 36 C	Normal, titreme başlayabilir
	36 – 35 C	Üşüme hissi, tüylerin diken diken olması, ellerle karmaşık işler yapamama, titreme orta veya yüksek seviyede olabilir, eller uyuşur
Orta Hipotermi	35 – 34 C	Titreme, yoğun, kas düzensizlikleri görünür hale gelir, hareket yavaşlar, takılarak yürüme gerçekleşir, hafif kafa karışıklığı, alarm durumu görülebilir Ayıklık testi uygulatın, eğer 1 metre düz çizgide yürüyemiyorsa, kişi hipotermi geçiriyordur.
	34 – 33 C	Şiddetli titreme devam eder, konuşma zorluğu, düşünme zorluğu, unutkanlık görülür, büyük kas hareketleri, elleri kullanamama, sürekli olarak takılma, konuşma zorluğu, depresyon belirtileri
İleri Hipotermi	33 – 30 C	Titreme durur, nefes alma zorluğu başlar, kas kasılmaları oldukça azdır, yürüyemez, kafa karışıklığı, tutarsız/mantıksız davranışlar, duruşunu koruyup farkındaymış gibi görünebilir
	30 – 27 C	Kas sertliği (rijidite), yarı bilinç, uyuşukluk, diğerlerini fark edememe, nabız ve nefes alıp verme oranında azalma, olası kalp durması
	27 – 25 C	Bilinç kaybı, kalp atışı ve nefes alıp verme durma noktasında, nabız hissedilmeyebilir
	25 – 23 C	Akciğer ödemi, kalp ve solunum durması, ölüm Ölüm bu sıcaklığa ulaşmadan da gerçekleşebilir.

 

Hipotermi Tedavisi, Ne yapılmalı?

Hipotermi kurbanını yeniden ısıtmak için temel prensip sahip oldukları ısıyı korumalarını sağlamak gerekir. Ayrıca ısı üretmelerine yardımcı olmak için müdehale etmek önemlidir.

Orta Hiportermi – Yapılacaklar

Isı Kaybını Azaltın 

Ek kıyafet katmanları ile destekleyin

Kıyafetlerin kuru olduğundan emin olun, kuru kıyafet giydirin

Fiziksel aktivite yapmasına yardımcı olun

Barınak veya kapalı, korunaklı alana alın

Yiyecek & Sıvı Takviyesi 

Hipotermik kişinin sıvı ve besin alması gereklidir.

Öncelikle sıcak sıvılar içirilmelidir

Karbonhidratlar – 5 kalori/gram – hızlı olarak kan akışına karışır ve anlık ısı dalgası yaratır – bunlar özellikle hafif hipotermi durumlarında hızlı enerji ihtiyacı için oldukça iyidir

Proteinler – 5 kalori/gram – yavaş salınım – ısı daha uzun sürede verilir

Yağlar – 9 kalori/gram – yavaş salınırlar ama daha uzun sürede ısı sağladıkları için iyilerdir, yine de yağları glikoza çevirmek için daha fazla enerji gerekir – aynı zamanda yağları yakmak için daha fazla su gerektiği için sıvı kaybını arttırırlar

Kaçınılması gerekenler 

Alkol vermeyin – damar genişlemesi – çevresel ısı kaybını arttırır

Kafein vermeyin – su kaybına neden olur ve dehidrasyonu arttırır

Sigara/nikotin vermeyin – damar büzülmesi, soğuk ısırması riskini arttırır.

Isı Ekleyin 

Ateş veya diğer dış ısı kaynakaları ile destek olun

Vücut vücuda temas edin. Kuru kıyafetleri olan ve hipotermi geçirmeyen biriyle uyku tulumuna girin,.

İleri Hiportermi – Yapılacaklar

Isı Kaybını Azaltın

Hipotermi Sargısı : Ne kadar soğuk olursa olsun hasta kendisini dışarıdan ısıtmaya göre daha iyi ısıtabilir. Hastanın kuru olduğundan ve derideki terlemeyi en aza indirmek için polipropilen katman giymediğinden emin olun.

Kişi ortamdaki nemden korunmalıdır. Birden fazla uyku tulumu, yün battaniye, yün kıyafet, mat kullanarak hastanın etrafında ve özellikle de yer ile en az 10 santimetrelik yalıtım sağlayın.

Varsa ısı kaybını önlemek için alüminyum uzay battaniyesi sarın.

Rüzgar ve sudan mutlaka koruyun.

İleri derecede hipotermi varsa başka bir kişiyle çıplak olarak uyku tulumuna koymayın.

Yiyecek ve İçecekler 

Ilık Şekerli Su : Ciddi derece hipotermi geçiren kişilerde mide kendisini kapatmıştır ve katı yiyecek sindiremez, fakat su ve şekeri alabilir. Her 15 dakikada bir seyreltilmiş ılık su ve şeker karışımı verin.

İdrar yapma : Kişi soğuktan dolayı idrar artışı nedeniyle idrarını yapacaktır. Damar büzülmesi kan akışında büyük hacimli baskı oluşturur. Böbrekler basıncı azaltmak için fazla sıvıyı çekerler ve kişi idrar yapar. Islak kıyafetlerden kaynaklana olası ısı kaybını azaltmak için hipotermi sargısındaki kişiye “bez” giydirin ve bunu çöp torbası ile sarın. Bu şekilde idrarını yapabilir ve buharlaşmadan kaynaklı ısı kaybına yol açacak ıslaklık engellenir.

Isıtın

Isı ana damarlara ısı sağlamak için kullanılanılabilir – boyun atar damarı, koltuk altlarındaki kol damarları, karındaki femoral, avuç içlerindeki arterial yay

Kimyasal ısı paketleri varsa kullanılabilir

Sıcak su şişeleri, sıcak taşlar, havlular, kompresler işe yarayabilir

Aşırı derecede hipotermik kişi için suni solunu oksijeni arttırabilir ve iç ısı sağlayabilir.

 

Soğuk şakaya gelmez, vücudunuza ciddi zararlar verebilir.

Dikkatli ve hassas davranmanız hayat kurtarır.

 

Soğuk Yaralanmaları ve Yapılacaklar

Soğuk Kaynaklı Damar Genişlemesi

El ve ayaklar 15 dereceye soğuduğunda, en fazla damar büzülmesi ve en az kan akışı meydana gelir. Hafif ağrı ve uyuşmaya sebep olur.

Doku Donması

Dokular donmaya başladıkça hücrelerde buz kristalleri oluşur. Artan su ve/veya buz kristallerinin yırtılmasından dolayı hücreler parçalanabilir. Bu durumda ovalama yapmayın, bu derinizin parçalanmasına sebep olabilir. Eğer hava 0 derecenin üzerindeyse dokular donamaz. Vücut sıvılarındaki tuz içeriğinden dolayı doku donması için havanın -2 derecenin altında olması gerekir. En çok kulak, burun ile el ve ayak parmaklarında yaşanır.

Soğuk Kavrulması

Deri dokusunun üst katmanlarında donmadır, genellikle geri dönüşü vardır. Deri beyaz, mum gibi olur. Üst tabakalar sert, plastik gibi ama alt dokular hala yumuşaktır. Uyuşma olarak hissedilir. En çok yanak, kulak, parmak ve ayak parmaklarında görülür

Tedavi

Bölgeyi yavaşça yeniden ısıtın, bunu yaparken ılık hava üfleyin veya bölgeyi vücudunuzda sıcak bir yere yerleştirin (karnı bölgesi, kol altı vs)

Bölgeyi ovalamayın – buz kristallerinin hücreyi yırtmasına neden olarak etkilenen dokuya zarar verebilir

Soğuk Isırığı

Deri beyazdır ve tahta hissi uyandırır. Yüzeysel soğuk ısırması derinin tüm katmanlarını içerir. Uyuşma, hissizlik oluşur. Ciddi soğuk ısırması kas ve/veya kemiklerin donmasını da içerebilir, hasar bırakmadan yeniden ısıtma sağlamak oldukça zordur

Tedavi

Yüzeysel soğuk ısırığı küçük alanlarda gerçekleşmişse yeniden ısıtılabilir.

Eğer boyutlarda soğuk ısırığı varsa yeniden ısıtma teknikleri kullanın

Yeniden ısıtma için etkilenen bölge 40 – 43 drecedeki sıcak suyla yıkanmalıdır

Etkilenen bölge 25 – 40 dakika suda kalmalıdır

Bölge yumuşadığında ve renk ve his geri döndüğünde buzun çözülmesi tamamlanmış olur.

Buzun çözülmesi tamamlandığında su uygulamasını bırakın

Yeniden ısınma tamamlandıktan sonra yaralanan bölge steril bezle sarılmalı ve hareket ve soğuktan korunmalıdır.

Eğer kişi hipotermik ise ve soğuk ısırması varsa, ilk önce merkezi yeniden ısıtmaya odaklanmalısınız. Merkez sıcaklık 35,5 dereceye ulaşana kadar soğuk ısırığı olan yerleri ısıtmayın.

Alkol kullanmayın -damar genişlemesi sıvı oluşumunu arttırabilir

Göz Yaralanmaları

Kornea Donması 

Güçlü fırtınalarda gözlük olmadan gözleri açmaya çalışma sebebi ile olur

Tedavi oldukça kontrollü ve hızlı ısıtmayı içerir. Örneğin sıcak ellerini yerleştirmek veya gözler kapalı iken kompres yapmak.

Gözleri yeniden ısıttıktan sonra 24-48 saat boyunca bant ile kapatılmalıdır.

Kirpiklerin donarak yapışması

Buz eriyene kadar elinizi gözünüze yerleştirin ve sonrasında gözünüzü açabilirsiniz

Kar körlüğü 

Gözlerde güneş yanığı olması anlamına gelir

Yan korumaları olan güneş gözlükleri veya büyük koruyucu gözlükler giyilerek engellenebilir.

Gözleri güneşten korumak kardayken güneşli günlerde olduğu kadar bulutlu ve kapalı günlerde de gereklidir.

Eğer bulut tabakası inceyse kar körlüğü kar fırtınasında da meydana gelebilir.

Bu rahatsızlık maruz kaldıktan 8-12 saat sonra kendini gösterebilir. Gözler kuru ve kaşınır, daha sonra kum dolu gibi bir hiss oluşturur, hareket ettirmek veya kırpmak oldukça acı verici olabilir, ışıkla temas gözleri acıtır, göz kapakları şişebilir, gözler kızarır ve yaşarır. Tedavisi için soğuk kompres yapılması uygun olur ve bir süre karanlık ortamda bulunmak gerekir. Bu rahatsızlık sırasında gözlerinizi ovalanmamalıdır.